شیب بندی ساختمان و انواع آن
شیب بندی ساختمان چیست؟
شیب‌بندی ساختمان از جمله جزئی‌ترین، مهم‌ترین و دقیق‌ترین مواردی می باشد که در طراحی یک ساختمان، محوطه و… باید به آن توجه گردد. شیب‌بندی حرکت، هدایت و در نهایت خروج آب از محوطه‌ی مدنظر را امکان پذیر می سازد. اهمیت شیب‌بندی در موقعیت‌های مختلف روشن است، مثلاً در محوطه‌سازی، پیادهروسازی، ساختمان‌سازی و… . در این مقاله به مهم‌ترین پارامترها در شیب بندی ساختمان می پردازیم.
هدف از شیب بندی ساختمان چیست؟
مهم‌ترین هدف از شیب بندی ساختمان تخلیه‌ی آب می باشد. این شیب‌بندی در فضاهای مختلف ساختمان انجام می‌شود. به‌عنوان یک مثال روشن اهمیت تخلیه‌ی آب در بام ساختمان کاملاً مشخص می باشد؛ بنابراین در شیب بندی سقف ساختمان شیب بام باید به‌گونه‌ای اجرا شود که حرکت و هدایت آب مشکلی نداشته باشد و به این ترتیب امکان تخلیه‌ی حجم معقولی از آب در مدت زمان مناسبی فراهم گردد.
شیب‌بندی ساختمان همچنین در فضاهای خارجی در موارد گوناگونی کاربرد دارد که از آن جمله می‌توان به پیادهروسازی، محوطه‌سازی و… اشاره نمود. شیب‌بندی علاوه بر فضاهای مختلف خارجی، در فضاهای داخلی ساختمان‌ها نیز کاربردهای مختلفی دارد؛ که از آن جمله می‌توان به شیب‌بندی در حمام، دستشویی، آشپزخانه و… اشاره کنیم.
شیب‌بندی ساختمان همچنین در فضاهای خارجی در موارد گوناگونی کاربرد دارد که از آن جمله می‌توان به پیادهروسازی، محوطه‌سازی و… اشاره نمود. شیب‌بندی علاوه بر فضاهای مختلف خارجی، در فضاهای داخلی ساختمان‌ها نیز کاربردهای مختلفی دارد؛ که از آن جمله می‌توان به شیب‌بندی در حمام، دستشویی، آشپزخانه و… اشاره کنیم.
کف خواب چیست؟
بعد از اینکه سقف اصلی ساختمان را اجرا نمودیم و محل آبرو ها در کف بام تعیین شد جهت هدایت بهتر آب در محل آبرو (بر سر ناودان) از کف خواب مناسب استفاده می نمایند.
کف خواب یا کف شور چدنی جهت جلوگیری از مسدود شدن مسیر آب کاربرد دارد. کف خواب تا جای ممکن اجازه عبور آشغال و غیره را نمی دهد و در بهترین حالت باید تنها آب را عبور دهد.
کف خواب هایی که در فضاهای بیرونی ساختمان نظیر بام، حیاط و پارکینگ از آن ها استفاده می شود از ورق گالوانیزه (ضد زنگ) یا چدنی ساخته می گردند. کف خواب ها یا کف شورهایی که در فضاهای داخلی ساختمان مانند سرویس های بهداشتی و حمام ها و آشپزخانه ها از آن ها استفاده می شود پلاستیکی می باشند.
کف خواب یا کف شور چدنی جهت جلوگیری از مسدود شدن مسیر آب کاربرد دارد. کف خواب تا جای ممکن اجازه عبور آشغال و غیره را نمی دهد و در بهترین حالت باید تنها آب را عبور دهد.
کف خواب هایی که در فضاهای بیرونی ساختمان نظیر بام، حیاط و پارکینگ از آن ها استفاده می شود از ورق گالوانیزه (ضد زنگ) یا چدنی ساخته می گردند. کف خواب ها یا کف شورهایی که در فضاهای داخلی ساختمان مانند سرویس های بهداشتی و حمام ها و آشپزخانه ها از آن ها استفاده می شود پلاستیکی می باشند.
پلان شیب بندی ساختمان : ROOF PLAN
دید افقی بام را که در آن دیوارهای خارجی بنا (با احتساب قرنیز) و خط مسیر شیب بام به طرف ناودان ها و خرپشته، همچنین فضاهایی که به عنوان نور گیر از قسمت های مختلف بام بیرون آمده، مشخص می گردند را پلان شیب بندی می گویند .این پلان وضع پشت بام را مشخص می نماید. جهت حرکت سریع آب حاصل از باران، برف یا شستشوی به طرف آب رو، برای هر ۵۰ تا ۷۰ متر مربع سقف یک ناودان در نظر گرفته می شود. اگر مقدار بارندگی منطقه کم باشد این متراژ به 140 مترمربع و در صورتی که منطقه مرطوب و میزان بارندگی سالانه زیاد باشد تا ۷۰ متر مربع کاهش می یابد .
درصد شیب کف بام
شیب بام های مسطح برای هدایت آب به سمت ناودان باید بین ۱ تا ۳ درصد باشد. اگر ساختمان در یک منطقه پر باران تر باشد شیب بام نیز باید به سمت ۳ درصد متمایل شود. شیب بیشتر از ۳ درصد علاوه بر اینکه اجرای کف سازی را با مشکل همراه می کند سبب افزایش مصالح مصرفی و در نتیجه بیشتر شدن وزن مرده سقف می شود.
برای محاسبه ارتفاع شیب بندی در هر نقطه از بام باید فاصله آن نقطه از محل ناودان را اندازه بگیرید، زیرا ارتفاع شیب بندی با طول شیب متناسب می باشد. فاصله هر نقطه از محل ناودان را بازوی کشش گویند. از حاصل ضرب بازوی کشش در شیب بام ارتفاع آن شیب بندی آن نقطه حاصل می گردد.
به طور مثال اگر نقطه ای از بام تا محل ناودان ۵ متر فاصله داشته باشد و شیب انتخابی برای شیب بندی بام ۲ درصد باشد ارتفاع آن نقطه از روی ناودان باید ۱۰ سانتی متر باشد. این بدین معناست که در پایان شیب بندی، عایق کاری و کف سازی تراز آن نقطه از بام همواره ۱۰ سانتی متر بالاتر از تراز ناودانی قرار می گیرد.
برای محاسبه ارتفاع شیب بندی در هر نقطه از بام باید فاصله آن نقطه از محل ناودان را اندازه بگیرید، زیرا ارتفاع شیب بندی با طول شیب متناسب می باشد. فاصله هر نقطه از محل ناودان را بازوی کشش گویند. از حاصل ضرب بازوی کشش در شیب بام ارتفاع آن شیب بندی آن نقطه حاصل می گردد.
به طور مثال اگر نقطه ای از بام تا محل ناودان ۵ متر فاصله داشته باشد و شیب انتخابی برای شیب بندی بام ۲ درصد باشد ارتفاع آن نقطه از روی ناودان باید ۱۰ سانتی متر باشد. این بدین معناست که در پایان شیب بندی، عایق کاری و کف سازی تراز آن نقطه از بام همواره ۱۰ سانتی متر بالاتر از تراز ناودانی قرار می گیرد.
کروم بندی کف
به نوارهای باریکی که در فاصله دورترین نقاط بام تا ناودان با ملات به ضخامت تقریبی ۱۰ سانتی متر و ارتفاع متغیر متناسب با شیب بندی اجرا می شوند کُرُم یا کروم می گویند. ارتفاع کروم در محل ناودان ها صفر بوده و با دور شدن از ناودان ضخامت آن بیشتر می گردد. کروم ها کف بام را به بخش های کوچکتری تقسیم می کنند که به اجرای این کار کروم بندی گفته می شود.
اجرای کروم بندی کف
برای اجرای کروم بندی دورترین نقاط نسبت به ناودان را انتخاب نموده و از آن ها به محل ناودان ریسمان کشی می کنند. ریسمان در آن نقطه به کمک آجر یا ملات ماسه و سیمان به تراز ارتفاعی مناسب شیب بندی به عنوان مثال 12 سانتی متر می رسد. سپس نقاطی را بین دورترین نقطه و ناودانی انتخاب کرده و زیر آن ها را با ملات پر می کنند. به گونه ای که ریسمان کاملاً موازی ملات ها باشد و روی آن ها بشیند. سپس بین این نقطه ها را با ملات پر کرده و در پایان یک کروم با ارتفاع متتغیر بدست می آید. یعنی هرچه از گوشه بام به سمت ناودان حرکت می کنیم از ضخامت ملات کم می شود. ین کار برای نقاط دور دیگر نیز تکرار می شود تا اجرای کروم بندی تکمیل شود.
پر کردن فضای بین کروم ها
بعد از اجرای کروم بندی فضای خالی بین کروم ها را با مصالح سبک نظیر پوکه معدنی یا بتن سبک مثل فوم بتن پر می نمایند. با توجه به اینکه ارتفاع کروم ها از نقاط انتهایی تا محل ناودان تغییر می کند ارتفاع مصالح پر کننده نیز باید متغیر بوده و از این تغییر ارتفاع تاثیر پذیرد.
برای این کار از شمشه استفاده می کنند. شمشه را روی دو کروم که قرار است بین آن ها پر شود قرار می دهند، شمشه را در طول کروم ها حرکت می دهند و کنترل می کنند که ضخامت مصالح پر کننده از ضلع پایین شمشه بالاتر نیاید. پس از اتمام شیب بندی، سطح بام توسط عایق رطوبتی نطیر ایزوگام پوشیده شده و سپس با موزاییک یا آسفالت فرش می گردد.
برای این کار از شمشه استفاده می کنند. شمشه را روی دو کروم که قرار است بین آن ها پر شود قرار می دهند، شمشه را در طول کروم ها حرکت می دهند و کنترل می کنند که ضخامت مصالح پر کننده از ضلع پایین شمشه بالاتر نیاید. پس از اتمام شیب بندی، سطح بام توسط عایق رطوبتی نطیر ایزوگام پوشیده شده و سپس با موزاییک یا آسفالت فرش می گردد.
شیب‌بندی سرویس بهداشتی
شیب‌بندی سرویس بهداشتی از جمله بخش‌های مهم شیب بندی ساختمان می باشد. اهمیت خروج آب در محوطه‌هایی نظیر حمام بر همه روشن است. شیب‌بندی در یک محوطه‌ی داخلی نظیر حمام باید به‌طرف کف‌شو طراحی گردد. محل کف‌شو معمولاً در قسمت‌های مرکزی حمام پیش‌بینی می گردد؛ اما این محل می‌تواند در سایر بخش‌ها نیز طراحی شود.
در صورتی که ابعاد فضای حمام کم باشد شیب‌بندی با کم یا زیاد کردن ملات تعبیه‌شده در پشت موزاییک مدنظر ایجاد می گردد. اما اگر ابعاد فضای حمام بزرگ باشد؛ شیب‌بندی به‌جای کم یا زیاد کردن ملات پشت یک موزاییک خاص، با کرم‌گیری یا شمشه‌گیری به‌طرف کف‌شو صورت می گیرد.
در صورتی که سرویس کاسه‌ی توالت وجود داشته باشد؛ این کاسه به‌طور مشخص باید پایین‌تر از سایر قسمت‌ها قرار بگیرد. در چنین شرایطی، پس از فرش کف، آب به‌آسانی و با سرعت مناسب به‌سمت کاسه‌ی توالت سرازیر می گردد. رعایت این نکته نیز در شیب بندی ساختمان و طراحی محل استقرار کاسه‌ی توالت ضروری می باشد.
در صورتی که ابعاد فضای حمام کم باشد شیب‌بندی با کم یا زیاد کردن ملات تعبیه‌شده در پشت موزاییک مدنظر ایجاد می گردد. اما اگر ابعاد فضای حمام بزرگ باشد؛ شیب‌بندی به‌جای کم یا زیاد کردن ملات پشت یک موزاییک خاص، با کرم‌گیری یا شمشه‌گیری به‌طرف کف‌شو صورت می گیرد.
در صورتی که سرویس کاسه‌ی توالت وجود داشته باشد؛ این کاسه به‌طور مشخص باید پایین‌تر از سایر قسمت‌ها قرار بگیرد. در چنین شرایطی، پس از فرش کف، آب به‌آسانی و با سرعت مناسب به‌سمت کاسه‌ی توالت سرازیر می گردد. رعایت این نکته نیز در شیب بندی ساختمان و طراحی محل استقرار کاسه‌ی توالت ضروری می باشد.
تاثیر محیط در طراحی شیب بندی ساختمان
از دیگر عوامل مهم در شیب بندی ساختمان‌ها تاثیر محیط بر طراحی و مهندسی این شیب‌بندی می باشد. این نکته حتماً باید مدنظر طراحان قرار بگیرد. مثلاً طراحی شیب‌بندی در مناطق سردسیر نیازمند مقدماتی خاص و در مناطق گرمسیر نیازمند مقدماتی دیگر می باشد.
در مناطق سردسیر جلوگیری از یخ زدن آب‌روهای تعبیه‌شده در سیستم شیب‌بندی ضروری می باشد. به این ترتیب در این مناطق شیب‌بندی سقف را به نحوی پیاده می‌کنند تا آب‌روها در قسمت آفتاب‌گیر سقف قرار بگیرند. توجه کردن به عواملی از این دست در طراحی شیب‌بندی در پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی و نیز تسهیل اهدافی همچون خروج سریع آب بدون تردید از اهمیت بالایی برخوردار می باشد . حتما باید به آن توجه گردد.
در مناطق سردسیر جلوگیری از یخ زدن آب‌روهای تعبیه‌شده در سیستم شیب‌بندی ضروری می باشد. به این ترتیب در این مناطق شیب‌بندی سقف را به نحوی پیاده می‌کنند تا آب‌روها در قسمت آفتاب‌گیر سقف قرار بگیرند. توجه کردن به عواملی از این دست در طراحی شیب‌بندی در پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی و نیز تسهیل اهدافی همچون خروج سریع آب بدون تردید از اهمیت بالایی برخوردار می باشد . حتما باید به آن توجه گردد.
تاریخ انتشار: ۱۳۹۹/۰۵/۱۳